6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun (SMK) 5. maddesi, marka tescil başvurularında dikkate alınması gereken mutlak ret nedenlerini düzenler. Bu yazıda, SMK’nın 5/1 maddesi kapsamında yer alan ret nedenlerini ayrıntılı olarak ele alacağız.
1. SMK Madde 5/1-a: Marka Olmayan İşaretlerin Reddi
SMK’nın 5/1-a hükmü, SMK’nın 4. maddesi kapsamında marka olamayacak işaretlerin reddedilmesi zorunluluğunu getirir. SMK’nın 4. maddesi uyarınca bir işaretin marka olarak kabul edilebilmesi için üç şartı sağlaması gerekir:
- Bir işaret olmalı,
- Bir teşebbüsün mallarını veya hizmetlerini, diğer teşebbüslerin mallarından veya hizmetlerinden ayırt etme yeteneğine soyut olarak sahip olmalı,
- Marka sahibine sağlanan korumanın konusunun açık ve kesin olarak anlaşılmasına olanak sağlayacak şekilde sicilde gösterilebilir olmalıdır.
2. SMK Madde 5/1-b: Ayırt Edici Niteliği Olmayan İşaretler
SMK’nın 5/1-b hükmüne göre, ‘herhangi bir ayırt edici niteliğe sahip olmayan işaretler’ marka olarak tescil edilemezler. Örneğin, 30. sınıfta yer alan kahveler için “Aroma” veya 03. sınıftaki kozmetik ürünleri için “Karite” markaları, ayırt edici niteliğe sahip olmadıkları için reddedilmelidir.
3. SMK Madde 5/1-c: Ticaret Alanında Kullanılan Genel Terimler
SMK’nın 5/1-c hükmü, ticaret alanında cins, çeşit, vasıf, kalite, miktar, amaç, değer, coğrafi kaynak belirten veya malların üretildiği, hizmetlerin sunulduğu zamanı gösteren ya da malların veya hizmetlerin diğer özelliklerini belirten işaret veya adlandırmaları münhasıran ya da esas unsur olarak içeren işaretlerin reddedileceğini belirtir. Örneğin, 40. sınıfta montaj hizmetleri için “Jetmontaj” ifadesi, işin niteliği hakkında bilgi verdiğinden dolayı reddedilmelidir.
4. SMK Madde 5/1-ç: Aynı veya Benzer Markaların Reddi
SMK’nın 5/1-ç hükmü, aynı veya aynı türdeki mal veya hizmetlerle ilgili olarak tescil edilmiş ya da daha önceki tarihte tescil başvurusu yapılmış marka ile aynı veya ayırt edilemeyecek kadar benzer işaretlerin reddedilmesi gerektiğini belirtir. Örneğin, 29. sınıfta süt ürünleri için tescilli “Kasaba Süt” markası varken “Kasaba” şeklinde yapılacak bir başvuru reddedilmelidir.
5. SMK Madde 5/1-d: Ticaret Alanında Yaygın Olarak Kullanılan İşaretler
SMK’nın 5/1-d hükmü, ticaret alanında herkes tarafından kullanılan veya belirli bir meslek, sanat veya ticaret grubuna mensup olanları ayırt etmeye yarayan işaret veya adlandırmaları münhasıran ya da esas unsur olarak içeren işaretlerin reddedileceğini belirtir. Buna örnek olarak, eczanelerin tabelasında kullanılan kırmızı “E” harfi veya Dolar ve Euro sembolleri gösterilebilir.
6. SMK Madde 5/1-e: Malın Doğasına Özgü Şekiller
SMK’nın 5/1-e hükmü, malın doğası gereği ortaya çıkan şekli ya da başka bir özelliği, teknik bir sonucu elde etmek için zorunlu olan veya mala asli değerini veren şekli münhasıran içeren işaretlerin reddedileceğini belirtir. Örneğin, bir rugby topunun herhangi bir şekil unsuru eklenmeden logo olarak kullanılması bu duruma örnektir.
7. SMK Madde 5/1-f: Halkı Yanıltıcı İşaretler
SMK’nın 5/1-f hükmü, mal veya hizmetin niteliği, kalitesi veya coğrafi kaynağı gibi konularda halkı yanıltacak işaretlerin marka olarak tescil edilemeyeceğini belirtir. Örneğin, 32. sınıfta “Global Meyve Suları” şeklinde yapılacak bir marka başvurusu, sular ve biralar için halkı yanıltıcı nitelikte olacağından reddedilmelidir.
8. SMK Madde 5/1-g: Paris Sözleşmesi Kapsamında Yasaklı İşaretler
SMK’nın 5/1-g hükmü, Paris Sözleşmesi’nin 2. mükerrer 6. maddesi kapsamında reddedilecek işaretleri düzenler. Örneğin, Türkiye bayrağını içeren bir marka başvurusunun tescili mümkün değildir.
9. SMK Madde 5/1-ğ: Tarihi ve Kültürel Değerler
SMK’nın 5/1-ğ hükmü, Paris Sözleşmesi’nin 2. mükerrer 6. maddesi kapsamı dışında kalan ancak kamuyu ilgilendiren, tarihi ve kültürel değerler bakımından halka mal olmuş diğer işaretlerin, yetkili mercilerce tescil izni verilmemiş olan armaları, nişanları veya adlandırmaları içeren işaretlerin marka olarak tescil edilemeyeceğini belirtir. Örneğin, Atatürk ismi ve silüeti, Mevlana, Evliya Çelebi gibi isimler bu bent kapsamında reddedilecektir.
10. SMK Madde 5/1-h: Dinî Değerler ve Semboller
SMK’nın 5/1-h hükmü, dinî değerleri veya sembolleri içeren işaretlerin marka olarak tescil edilemeyeceğini belirtir. Örneğin, “Kuran-ı Kerim”, “Hz. Muhammed”, “KABE” gibi isimler marka olarak tescil edilemez.
11. SMK Madde 5/1-ı: Kamu Düzenine veya Genel Ahlaka Aykırı İşaretler
SMK’nın 5/1-ı hükmü, kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı işaretlerin marka olarak tescil edilemeyeceğini belirtir. Bu kapsamda, toplumun ahlak anlayışına ters düşen, zararlı alışkanlıkları özendiren, suça teşvik eden, küfür, hakaret, ırkçılık, ayrımcılık içeren ibareler ve benzeri işaretler reddedilir. Örneğin, “Terrorist” ibaresi marka olarak tescil edilemez. Bununla birlikte, resmi bir kurum izlenimi vermekle birlikte hayal ürünü olduğu açık bir şekilde belli olan başvurular bu kapsamda değerlendirilir. Örneğin, “Türk Fil Kurumu” bu duruma örnek olarak gösterilebilir.
12. SMK Madde 5/1-i: Coğrafi İşaretler
SMK’nın 5/1-i hükmü, tescilli coğrafi işaretlerden oluşan ya da tescilli coğrafi işaret içeren işaretlerin marka olarak tescil edilemeyeceğini belirtir. Örneğin, “Antep Baklavası” veya “Malatya Kayısısı” gibi coğrafi işaretler marka olarak tescil edilemez.
SMK Madde 5/1 Kapsamında İtirazlar
SMK 5/1 kapsamında yer alan mutlak ret nedenleri, kurum tarafından başvuru aşamasında resen incelenir. Ayrıca, yayına itiraz aşamasında da bu ret nedenleri değerlendirilir. Kurum tarafından mutlak ret nedenlerine göre hatalı karar verildiği düşünüldüğünde, itiraz sahipleri 6. madde dışındaki 5. madde gerekçelerini de kullanabilirler.
